Saber que dicir pero sobre todo como dicilo

Os medios de comunicación de masas, primeiro a prensa escrita e posteriormente a radio, a televisión e internet, mudaron o xeito no que as mulleres e homes que exercen a actividade política se dirixen á cidadanía. A dependencia que ten a política dos medios para trasladar a súa mensaxe e as súas accións deu orixe ao que Muñoz-Alonso denomina como “democracia mediática” .

Coa consolidación da televisión, este termo deu paso á “democracia-visiva” ou á “video-política” (Sartori, 1999) e polo tanto a un cambio nas claves para a construción do discurso público. Quen se adica á política non só debe dominar a palabra, tamén ten que ser quen de controlar a imaxe e máis a posta en escena da mensaxe. Importa o que se di pero tanto ou máis importa o como se di.

Ven a conto esta introdución porque acaba de facerse público o primeiro, e polo de agora único, video de campaña nas municipais ribadenses. Alén de atopalo na rede pode verse tamén nun céntrico local da vila, nunha emisión con subtítulos.

Tres visionados do mesmo permiten realizar unha análise do mesmo e afirmar que a confianza nas potencialidades da comunicación para lograr un mellor resultado nos comicios é nula.

O primeiro erro é a duración. É un video longo (6.07 minutos), sobre todo para a súa emisión na rúa, que bota por terra a máxima de que a mensaxe audiovisual ten que ser clara, concreta e concisa. Os planos longos e repetitivos (hai un abuso da panorámica) provocan un ritmo de montaxe lento que contrasta cos tempos aos que nos teñen acostumados a televisión ou o cinema.

Outro erro moi importante é descoidar os aspectos relacionados coa comunicación non verbal. Tan importante é a mensaxe verbal coma xestual, non só agora, tamén na retórica clásica: “en primer lugar figuraba la representación y en segundo y tercer lugar la representación” afirmaba Demóstenes (López y De Santiago, 2000: 16). A importancia do como se di provoca o nacemento dos talleres de media-training nos que se forma aos políticos para lograr unha maior eficacia comunicativa á hora de representar o seu discurso. O dominio da comunicación non verbal “puede marcar la diferencia entre el éxito y el fracaso en la mayoría de los encuentros sociales” (Mínguez, 1999: 15).

A actitude de cada unha das persoas que interveñen no video denota unha evidente falta de naturalidade e máis un importante nerviosismo diante da cámara. E sen seguridade non hai convición e se un non é quen de transmitir confianza “no hay trato, no hay amistad, no hay amor… y tampoco hay voto” (Morejón, 2010: 12).

Por último, no plano da estrutura falla a colocación do candidato e máis a súa intervención. A última palabra é sempre a que fica na lembranza de quen recibe o discurso e neste caso, o aspirante a alcalde realiza a primeira intervención co cal a súa mensaxe vai perdendo efecto a medida que avanza o relato e disólvese no medio das outras. No relativo ao que di, cómpre ter en conta que nunha campaña eleitoral o candidato non debe ser quen realice as críticas directas ao adversario pois provoca unha sensación de negatividade no eleitorado. Hai fórmulas como a voz en off ou o botar man de actores e actrices que resultan máis eficaces.

Non se pode cuestionar a vontade de incluír as novas tecnoloxías no desenvolvemento da campaña eleitoral pero hai que facelo con tino, con coñecemento, no marco dunha estratexia e previo adestramento das aptitudes precisas para, como é o caso, enfrontarse a unha cámara e máis a un relato audiovisual.

De non ser así, o efecto pode ser o contrario ao desexado e todo canto esforzo se ten feito na elaboración non terá sentido ningún.

Para saber máis:

• Berrocal, S. (coord.), Comunicación política y nuevos medios, Barcelona, Ariel Comunicación, 2003.
• López Eire, A. y de Santiago, J., Retórica y comunicación política, Madrid, Cátedra, 2000.
• Mínguez Vela, A., La otra comunicación, comunicación no verbal, Madrid, Esic Editorial, 1999.
• Morejón, Y., De tú a tú. La buena comunicación de gobierno. Edición propia, Bilbo, 2010.
• Muñoz-Alonso, A. y Rospir, J.I., Democracia mediática y campañas electorales, Barcelona, Ariel, 1999.
• Sartori, G., Homo videns. La sociedad teledirigida, Madrid, Taurus, 1998.
• Barnels, J.S., El candidato ante los medios: telegenia e imagen política, Madrid, Editorial Fragua, 2007.